Sitikolin Nedir?

Sitikolin özellikle dikkat ve hafıza üzerine etkileriyle son zamanlarda ilgi çekici bir besin takviyesi olarak görülmektedir.

Sitikolin, tüm canlı hücrelerde bulunan doğal bir metabolit olan CDP-kolinin genel adıdır. Beynin performansını artıran, sinir ve zihin sağlığını destekleyen sitikolin vücutta doğal olarak bulunabildiği gibi, dışarıdan takviye olarak da alınabilir. Basit bir ayrım olarak vücutta üretildiği zaman CDP-kolin dışarıdan takviye olarak vücuda alındığında ise sitikolin olarak adlandırılmakla beraber, kimyasal formül birbirinin aynısıdır. 1 Cognizin ise sitikolinin bir gıda takviyesi olarak patentli formunun ismidir.

Nootropik (beyin performansını ve zihinsel işlevleri artıran) bir besin takviyesi olarak kullanılan sitikolin, hücre zarlarını koruyarak ve hücreler arasındaki iletişime yardımcı olarak, özellikle odaklanma, dikkat ve hafıza alanındaki çeşitli beyin fonksiyonlarında önemli bir rol oynar. Ayrıca son yıllardaki klinik ve deneysel çalışmalar nöroloji, oftalmoloji ve psikiyatride kullanımına yoğunlaşmaktadır ve bu alanlarda faydalarına dair önemli bulgular elde edilmektedir. 2

Sitikolinin Faydaları ve Kullanım Alanları

Bilişsel Fonksiyonları Olumlu Etkiler

Araştırmalar, sitikolinin nörotransmitter sentezi ve beyin hücre zarı oluşumu üzerindeki etkileri sayesinde beyin fonksiyonlarını iyileştirdiğini ve bilişsel eksiklikleri azalttığını göstermiştir. Ayrıca sitikolin, beynin enerji üretimini destekler. Bu mekanizma daha fazla motivasyon, artan konsantrasyon, artan odaklanma ile ilişkilendirilmiştir. 2, 3, 4

Kullanım alanları

• Sitikolinin sağlıklı kişilerde öğrenme ve bilişsel işlevler üzerindeki olumlu etkisi dikkat çekicidir. Çalışmalar sitikolinin sağlıklı yetişkinlerde dikkat ve bilişi desteklemeye, ergenlerde ise dikkat ve psikomotor hızda iyileşmenin yanı sıra dürtüsellikte azalmaya yardımcı olduğunu ortaya koymuştur. 2, 3, 5, 6, 11
• Akut veya kronik tıbbi rahatsızlıkların olmadığı durumlarda yaşlanma, dikkat kapasitesinin azalması ve dikkat dağınıklığının artmasıyla ilişkilendirilmiştir. Sitikolin'in yaşa bağlı hafıza bozukluğu olan sağlıklı erkek ve kadınlarda genel hafıza performansını iyileştirdiği gösterilmiştir. 1, 5, 7
• Sitikolin odaklanmayı ve konsantrasyonu önemli ölçüde artırabilir ve dolayısıyla daha verimli öğrenmeyi teşvik edebilir. 3
• Dikkat, dürtüsellik ve hafıza üzerinde faydalı etkileri ile DEHB (Dikkat eksikliği ve hiperkativite bozukluğu) için potansiyel bir tedavi destekleyici rolü olabileceği düşünülmektedir. 14

Nöroprotektif ve anti-iflamatuar etkileri vardır sayesinde nörolojik rahatsızlıklarda faydalı olabilir.

Sitikolin bir dizi nörolojik rahatsızlıkta hem nöroprotektif (beyin hücrelerini koruyucu) hem de anti-inflamatuar etkileriyle öne çıkmaktadır. Birçok klinik çalışmada sitikolinin çeşitli etki mekanizmaları yoluyla söz konusu etkilere sahip olduğu gösterilmiştir. 2, 8, 9, 10

Sitikolin, nöronların hasarlı hücre zarlarının onarımını ve yenilenmesini sağlayarak, ayrıca beyinde dopamin, noradrenalin, seratonin gibi bazı nörotransmitter seviyelerini arttırarak nöroproteksiyona katkıda bulunur. Konuşma, odaklanma, hafıza, çalışma belleği gibi birçok yönetici işlevlerin yanı sıra, kas kontrolü ve sirkadiyen ritimde rol oynayan asetilkolin seviyelerini artırır. Ek olarak, iskemi sırasında beyindeki hasardan sorumlu olduğu bilinen glutamat seviyelerini düşürür. 6, 8, 10, 12

Sitikolin glikoz metabolizmasını iyileştirerek serebral iskemi (beyne giden kan akışının azalması) durumlarında beynin genel enerji gereksinimlerini destekler. Serbest yağ asitlerinin salınımını baskılayarak iskemik hücre hasarının ilerlemesini yavaşlatabilir. Ayrıca nöroplastisiteyi (beynin yeni deneyimlerle değişme ve güçlenme yeteneğini) güçlendirebilir. Hücreleri oksidatif strese karşı koruyarak nöronal hasarın azaltılmasına katkıda bulunabilir. 6, 7, 8, 9

Tüm bu nöroprotektif etkileri sayesinde sitikolin, nörolojik rahatsızlıklarda geniş bir kullanım alanında olumlu etkiler sağlayabilir. Sitikolinin hem akut iskemik beyin felci, beyin travması gibi akut, hem de demans, Parkinson hastalığı gibi kronik nörolojik rahatsızlıklarda faydalı etkilere sahip olabileceği çalışmalarla gösterilmiştir. 1 Ancak bu alanda kullanımının doktor tavsiyesi gerektirdiği unutulmamalıdır.

Kullanım alanları

• Demansta, hastalığın ilerlemesini engellemede ve bazı olumsuz değişiklikleri tersine çevirmede faydalı olabilir. 6
• Hafif vasküler bilişsel bozukluk gibi yavaş ilerleyen bazı nörodejeneratif (beyin hücrelerinin yapı ve işlev kaybı ile ilgili) bozukluklarda sitikolin kullanımının bellek fonksiyonlarının ve ruh halini olumlu yönde etkilediği görülmüştür.9
• Araştırmalar sitikolinin özellikle Alzheimer gibi kronik serebrovasküler bozukluklarla ilişkili bilişsel gerilemeyi hafifletmede güvenilir ve etkili olduğunu göstermektedir. 3, 6, 7
• Sitikolin, potansiyel olarak artan dopamin seviyeleri aracılığıyla gelişmiş dikkat ve görsel yeteneğe katkı sağlayabilir.2
• Beyinde dopamin sentezini artırarak, Parkinson hastalığı, serebral inme ve baş yaralanmaları dahil olmak üzere çeşitli rahatsızlıklarda motor fonksiyonda iyileşmeye yardımcı olabilir. 2
• Periferik sinirlerin rejenerasyonunda (yenilenmesinde), nöropatik ve inflamatuar ağrının azaltılmasında faydalıdır.6,4 Diyabetik kaynaklı ve diğer nöropatik ağrılar için fayda sağlayabilir.7
• Sitikolinin serebral inme geçiren hastaların fonksiyonel ve nörolojik iyileşme sürecine katkıda bulunabileceğini gösteren çalışmalar mevcuttur. 6, 7, 8
• Bazı klinik çalışmalar benzer şekilde sitikolinin travmatik beyin hasarından (TBI) sonra bilişsel işlevi ve iyileşmeyi desteklemede etkili olduğunu bulmuştur. Ancak sitikolin'in TBI’de etkinliğini belirlemek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğunu belirten yayınlar da mevcuttur. 2, 3, 7, 13
• Ayrıca dopamin, noradrenalin ve asetilkolin gibi nörotransmitterlerin seviyelerini arttırarak bilişsel işlevleri desteklemesinin yanısıra ruh hali üzerindeki olumlu etkilerini gösterir. 6, 9

Göz sağlığında sitikolin

Sitikolin, glokom (göz tansiyonu) gibi yavaş ilerleyen bazı nörodejeneratif bozukluklarda faydalı görünmektedir. Glokomlu hastalarda ve erken diyabetik retinopatide görme fonksiyonunu iyileştirdiğine dair klinik kanıtlar vardır. Ayrıca ambliyopide (göz tembelliği) görme keskinliğini arttırabilir. Ek olarak travmatik optik sinir hasarının deneysel modellerinde sitikolin'in faydalı etkileri de gözlemlenmiştir.6, 8, 7, 9

Karaciğer sağlığında sitikolin

İnsanlarda kolin eksikliği karaciğer hasarına yol açtığı bilinmektedir. Yeterli fosfatidilkolin olmadan , yağ ve kolesterol karaciğerde birikir. Sitikolin kolin miktarını ve fosfatidilkolin sentezini arttırarak karaciğerde yağlanma riskini azaltabilir. Ayrıca serbest radikallerin neden olduğu oksidatif stresi azaltarak karaciğer hücrelerini koruyabilir. 1, 12

Güvenlik ve Doz

Sitikolin olumlu bir güvenlik profiline ve yüksek tolere edilebilirliğe sahiptir. Vücuda alımından sonra hızla ve büyük oranda metabolize edilir. 6

Sitikolin çoğu kişi tarafından iyi tolere edilir. Ancak nadir durumlarda mide bulantısı, karın ağrısı, ishal veya kabızlık gibi sindirim bozukluklarıyla ilişkili hafif yan etkiler gözlemlenebilir. Yine nadir olarak baş ağrısı, huzursuzluk gibi yan etkiler olabilir. Kan pıhtılaşmasını etkileyebileceği için kanama riski olanlarda ve kan sulandırıcı ilaç kullananlarda dikkatli olunmalıdır. Böbrek yetmezliği olan hastalarda hiperfosfatemi riskine karşı doktor gözeriminde kullanılması önerilir.9

Sitikolinin gıda takviyesi olarak önerilen dozu günde 250-500 mg arasında olmakla beraber özel tıbbi amaçlı alımlarda günlük 1000 mg’a kadar çıkılabilmektedir. Günlük kullanım dozajı kişisel ihtiyaçlara ve sağlık durumuna bağlı olarak değişebileceği için doktor tavsiyesi ile kullanılması önerilir. EFSA (Avrupa Gıda Güvenlik Otoritesi)’nin önerisi orta yaş ve üzeri yetişkinlerde günde maksimum 500 mg, özel tıbbi amaçlı kullanımlarda günlük maksimum 1000 mg şeklindedir.15

Özetle sitikolin;

• İnmede prognozu iyileştirebilir.
• Sağlıklı insanlarda hafızayı ve dikkati geliştirebilir.
• Vasküler demans hastalarında hafızayı geliştirebilir.
• Alzheimer hastalığında bilişsel işlevler üzerinde faydalı etkiler sağlayabilir.
• DEHB (Dikkat eksikliği ve hiperkativite bozukluğu) tanısı olanlarda dikkat, dürtüsellik ve hafıza üzerinde faydalı etkileri olabilir.
• Baş yaralanmalarından sonra prognozu iyileştirebilir.
• Parkinson hastalığı olan bireylerde bradikinezinin (hareketlerde yavaşlama) şiddetini ve kas sertliğini azaltabilir.
• Glokom hastalarında hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir.
• Göz tembelliği olan hastalarda görme keskinliğini arttırabilir.
• Karaciğerde yağlanma riskini azaltabilir, serbest radikallerin neden olduğu oksidatif stresi azaltarak karaciğer hücrelerini koruyabilir.
• Egzersiz ve spor performansının artırılmasını sağlayabilir.
• İyi bir güvenlik profiline ve yüksek tolere edilebilirliğe sahiptir.

* Sağlığınız için lütfen doktorunuza danışınız. Burada bulunan bilgiler genel bilgilendirme amaçlı olup bir sağlık profesyoneline danışmanın yerine geçemez.

* Dengeli ve çeşitli beslenme sağlıklı yaşam için önemli ve önceliklidir.

Kaynakça

1-Świątkiewicz M, Grieb P., (2023). Citicoline for supporting memory in aging humans. Aging and Disease 2023; 14:1184-1195
2- McGlade E., Agoston A. M., DiMuzio J., Kizaki M., Nakazaki E., Kamiya T., et al. (2019). The effect of citicoline supplementation on motor speed and attention in adolescent males. Journal of Attention Disorders, 23(2), 121–34.
3- Tardner P., (2020). The use of citicoline for the treatment of cognitive decline and cognitive impairment: A meta-analysis of pharmacological literature. International Journal of Environmental Science and Technology. Digital ISSN: 1735-2630
4- Tardner P., (2020). Can Citicoline Cause Depression? A review of the clinical literature. International Journal of Environmental Science and Technology. Digital ISSN: 1735-2630
5- McGlade E., Locatelli A., Hardy J., et al. (2012). Improved Attentional Performance Following Citicoline Administration in Healthy Adult Women. Food and Nutrition Sciences,3 (6), 769-773.
6- Jasielski P., Piędel F., Piwek M., et al. (2020) Application of citicoline in neurological disorders: a systematic review. Nutrients, 12(10), 3113.
7- Secades J.J., Gareri P., (2022). Citicoline: pharmacological and clinical review. Revista de Neurologia, 75(5), 1-89.
8- Gareri P., Castagna A., Cotroneo A.M, et al. (2015). The role of citicoline in cognitive impairment: pharmacological characteristics, possible advantages, and doubts for an old drug with new perspectives. Clin Interv Aging. 2015;10:1421–1429
9- Grieb, P. (2014). Neuroprotective Properties of Citicoline: Facts, Doubts and Unresolved Issues. CNS Drugs 28, 185–193 . https://doi.org/10.1007/s40263-014-0144-8
10- Bermejo P.E., Dorado R., Zea-Sevilla M.A, (2023). Role of Citicoline in Patients With Mild Cognitive Impairment. Neuroscience Insights, 2023; 18. doi: 10.1177/26331055231152496
11- Synoradzki K., Grieb P., (2019). Citicoline: A Superior Form of Choline? Nutrients, 11(7):1569.
12- https://lpi.oregonstate.edu/mic/other-nutrients/choline
13- Secades J.J.,(2021). Role of Citicoline in the Management of Traumatic Brain Injury. Pharmaceuticals (Basel), 14(5),410. doi: 10.3390/ph14050410.
14- Hübner I.B., Scheibe D.B., Marchezan J., Bücker J., (2024). Use of Citicoline in Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder: A Pilot Study. Clin Neuropharmacol ,47(5):146-149.
15- EFSA Scientific Panel NDA (2013). Scientific Opinion on the safety of “citicoline” as a Novel Food ingredient. EFSA Journal, 11(10), 3421. https://doi.org/10.2903/j.efsa.2013.3421.